Τετάρτη 28 Ιανουαρίου 2015

Η παλαιότερη φωτιά της γης....



Ο Άρης Πουλιανός είναι από την κάστα εκείνη των ανθρώπων που γι' αυτούς γράφουν οι εγκυκλοπαίδειες. Το έργο τους αθόρυβο, πολυετές, κοπιώδες, μα η σημασία του τόσο μεγάλη που η ιστορία έχει φυλάξει αρκετές σελίδες για να την καταγράψει.

"Στην αίθουσα του Θεόφραστου κοιμήθηκα πολλές βραδιές, ήθελα να νιώσω πώς ένιωθαν οι πρώτοι άνθρωποι μέσα στη σπηλιά. Κι έτσι στην αίθουσα του Θεόφραστου έβαλα ξύλινη σκάλα κι απάνω εκεί κοιμόμουνα".

Ο Άρης Πουλιανός έχει συνδέσει το όνομά του με τα Πετράλωνα της Χαλκιδικής και τα υπολείμματα ενός ανθρώπου που έζησε στην περιοχή πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Το όνομα που του έδωσε ο Πουλιανός: αρχάνθρωπος. Ο αρχάνθρωπος των Πετραλώνων.

Μέχρι την ανακάλυψη αυτή ο ελλαδικός χώρος εθεωρείτο από την επιστήμη της παλαιοανθρωπολογίας λευκό σημείο, blank spot, δηλαδή περιοχή όπου κανένα σημαντικό εύρημα δεν είχε βρεθεί που να αποτελεί κρίκο της εξέλιξης στην ιστορία του ανθρώπινου είδους.

Η ανακάλυψη του αρχανθρώπου έγινε τον Σεπτέμβριο του 1960 κι από τότε άρχισαν τα προβλήματα.

"Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκα στην Αθήνα γιατί του Καραμανλή η πρόσκληση το '62 ήταν να 'ρθω να αναλάβω την έδρα της ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα Πετράλωνα είχε βρεθεί το κρανίο του αρχανθρώπου και φυσικά ήταν το πρώτο εύρημα παλαιού ανθρώπου στον ελλαδικό χώρο και ήταν τμήμα της διατριβής μου, δηλαδή από πού βαστάνε οι Έλληνες. Έτσι και ξεκίνησα. Η καταγωγή των Ελλήνων ήταν το θέμα μου".

Η έρευνα γύρω από το θέμα της καταγωγής των Ελλήνων αποτελεί κόκκινο πανί για την επιστημονική κοινότητα τόσο στην Ελλάδα όσο και εκτός. Στα σχολικά βιβλία διαβάζουμε πως οι πρόγονοι των Ελλήνων ήταν κάποιοι άλλοι που κατέβηκαν από τον Βορρά εξολοθρεύοντας τους γηγενείς. Αυτό δηλαδή που διαβάζουμε είναι πως κάποιοι Ινδοευρωπαίοι εξολόθρευσαν κάποιους Προέλληνες.

Εδώ, όμως, προκύπτει ένα απλό ερώτημα: αν αυτοί που ήρθαν από τον Βορρά δεν ήταν Έλληνες και αυτοί που ζούσαν εδώ δεν ήταν Έλληνες, τότε τελικώς ποιοι είναι οι Έλληνες;

Η απάντηση στο θέμα γύρω από την καταγωγή των ανθρώπων που κατοικούσαν στον ευρύτερο ελληνικό χώρο φαίνεται να βρίσκεται ακόμα και σήμερα καλά κρυμμένη κάτω από την επιφάνεια της γης.

Δείτε σχετικό βίντεο εδώ:


Σάββατο 17 Ιανουαρίου 2015

Μυϊκή ενδυνάμωση με νοητική γυμναστική



Άθενς, Οχάιο
Ιδέα για όσους βαριούνται το γυμναστήριο: εθελοντές που δέχτηκαν να βάλουν το χέρι στο γύψο για χάρη της επιστήμης διατήρησαν τη μυϊκή τους δύναμη χάρη στην προπόνηση με φανταστικές ασκήσεις, αναφέρουν αμερικανοί φυσιολόγοι.

Η μελέτη τους δείχνει ότι το μυαλό παίζει σημαντικό ρόλο στην εκγύμναση των μυών, και οι νοητικές ασκήσεις κάνουν περίπου ό,τι και οι ασκήσεις με βάρη.

Η μυϊκή δύναμη επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, από τους οποίους ο καλύτερα μελετημένος είναι η εκγύμναση των σκελετικών μυών. Παρόλα αυτά, το νευρικό σύστημα είναι γνωστό ότι παίζει κι αυτό ρόλο, ο οποίος όμως δεν είναι καλά κατανοητός.

Η τελευταία μελέτη του Πανεπιστημίου του Οχάιο, η οποία δημοσιεύεται στο Journal of Neurophysiology, εξετάζει το ρόλο του κεντρικού κεντρικού νευρικού συστήματος με ένα μάλλον ασυνήθιστο πείραμα.

Όπως αναφέρει ανακοίνωση της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσιολογίας, η οποία εκδίδει την εν λόγω επιθεώρηση, δεκατέσσερις υγιείς εθελοντές δέχτηκαν να ακινητοποιήσουν το ένα χέρι τους με νάρθηκα που κάλυπτε τον πήχη, από τον αγκώνα μέχρι τα δάχτυλα.

Για όσο διάστημα φορούσαν το νάρθηκα, οι εθελοντές κλήθηκαν να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα νοητικής άσκησης, στο οποίο έπρεπε να φανταστούν ότι λυγίζουν με όλη τους τη δύναμη τον κερκιδικό καμπτήρα, έναν από τους βασικούς μυς του καρπού. Το πρόγραμμα προέβλεπε 13 σετ των τεσσάρων επαναλήψεων πέντε φορές την εβδομάδα για ένα μήνα.

Ισάριθμη ομάδα εθελοντών φόρεσε νάρθηκα χωρίς νοητικές ασκήσεις, και μια τρίτη ομάδα, η ομάδα ελέγχου, δεν φόρεσε νάρθηκα και δεν έκανε φανταστικές ασκήσεις.

Τέσσερις εβδομάδες αργότερα, οι μετρήσεις έδειξαν ότι οι εθελοντές που φόρεσαν γύψο είχαν χάσει δύναμη στον καρπό. Όμως η ομάδα που ακολούθησε το πρόγραμμα φανταστικής γυμναστικής έχασε μόνο 25%, συγκριτικά με 45% στην ομάδα που δεν έκανε ασκήσεις.

Επιπλέον, η ικανότητα των εθελοντών να ενεργοποιούν πλήρως τον μυ, κάτι που ονομάζεται «εθελοντική ενεργοποίηση» επανήλθε ταχύτερα στην ομάδα της φανταστικής εκγύμνασης.

«Τα αποτελέσματα αυτά υποδεικνύουν ότι υπάρχουν νευρολογικοί μηχανισμοί, πιθανώς στο επίπεδο του εγκεφαλικού φλοιού, που συμμετέχουν σημαντικά στην αδυναμία που οφείλεται στην ακινησία» γράφουν οι ερευνητές στο.

Προτείνουν μάλιστα την περαιτέρω μελέτη της νοητικής γυμναστικής ως θεραπείας αποκατάστασης έπειτα από τραυματισμούς.

Όπως φαίνεται, η δύναμη του μυαλού είναι και δύναμη φυσιοθεραπείας.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης
Newsroom ΔΟΛ

Παρασκευή 16 Ιανουαρίου 2015

Άρωμα γης



Βοστόνη, Μασαχουσέτη
Ένα ψιλόβροχο έπειτα από μια παρατεταμένη περίοδο ανομβρίας αρκεί για να αναδυθεί το γνώριμο, γήινο άρωμα της βροχής. Τι είναι όμως αυτό που μυρίζει; Και πώς απελευθερώνεται στον αέρα;

Η μυρωδιά της βροχής είναι σήμερα γνωστή και με το όνομα πετριχώρος (petrichor), ένας όρος που προκύπτει από το συνδυασμό των ελληνικών λέξεων «πέτρα« και «ιχώρ» ή «ιχώρος» -το χρυσαφένιο αίμα των θεών στην ελληνική μυθολογία.

Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε σε μια δημοσίευση του περιοδικού Nature το 1964, με τίτλο «Η φύση της αργιλικής οσμής», στην οποία δύο αυστραλοί ερευνητές ανέφεραν ότι η μυρωδιά της βροχής έχει δύο βασικά συστατικά.

Το πρώτο είναι η γεωσμίνη, μια ουσία που παράγεται από βακτήρια της ομάδας Actinobacter που ζουν στο έδαφος. Σύμφωνα με μεταγενέστερη μελέτη, η ανθρώπινη μύτη είναι άκρως ευαίσθητη στη γεωσμίνη και την αντιλαμβάνεται σε συγκεντρώσεις μέχρι πέντε μέρη ανά τρισεκατομμύριο.

Το δεύτερο συστατικό είναι μια ελαιώδης ουσία που παράγεται ορισμένα φυτά και απορροφάται τελικά από τα αργιλώδη και αμμώδη εδάφη.

Η αυστραλιανή έρευνα απαντούσε όμως μόνο στο ένα σκέλος του μυστηρίου, αφού δεν προσέφερε κανένα στοιχείο για το μηχανισμό απελευθέρωσης αυτών των πτητικών ουσιών.

Την απάντηση δίνουν τώρα ερευνητές του MIT, οι οποίοι παρατήρησαν ότι κατά την πτώση των σταγόνων της βροχής στο έδαφος απελευθερώνονται φυσαλίδες με αερολύματα, ή αιωρούμενα στερεά σωματίδια.

Κάμερες υψηλής ταχύτητας αποκάλυψαν πως, όταν μια σταγόνα πέσει σε κάποια πορώδη επιφάνεια, όπως τα αργιλώδη ή τα αμμώδη εδάφη, παγιδεύει μικροσκοπικές φυσαλίδες στην επιφάνεια επαφής. Όπως θα συνέβαινε και σε ένα ποτήρι σαμπάνιας, οι φυσαλίδες ανεβαίνουν προς τα πάνω, σπάνε και απελευθερώνουν το περιεχόμενό τους.

Η ερευνητική ομάδα πραγματοποίησε περίπου 600 πειράματα με 28 διαφορετικές επιφάνειες, από τις οποίες οι 16 ήταν δείγματα εδάφους και οι υπόλοιπες τεχνητά υλικά. Η ταχύτητα πτώσης των σταγόνων αυξομειωνόταν ανάλογα με το ύψος από το οποίο απελευθερώνονταν πάνω από την επιφάνεια.

Βάσει των παρατηρήσεων, οι ερευνητές μπόρεσαν να αναπτύξουν μια μαθηματική φόρμουλα που προβλέπει την ποσότητα αερολυμάτων που απελευθερώνονται, ανάλογα με την ταχύτητα της σταγόνας και τη διαπερατότητα της στερεής επιφάνειας.

Όπως επισημαίνει η μελέτη στην επιθεώρηση Nature Communications, η απελευθέρωση αερολυμάτων είναι μέγιστη στην ελαφριά βροχή που πέφτει σε πορώδη εδάφη. Στην περίπτωση ισχυρής βροχόπτωσης, οι σταγόνες πέφτουν με μεγαλύτερη ταχύτητα και δεν προλαβαίνουν να παγιδεύσουν φυσαλίδες -γι΄αυτό και ο πετριχώρος είναι πιο έντονος μετά το ψιλόβροχο, αντί έπειτα από μια ισχυρή νεροποντή.

Υπάρχει όμως και μια άλλη μυρωδιά που σχετίζεται με τη βροχή αλλά έχει εντελώς διαφορετική προέλευση: η οσμή της καταιγίδας που πλησιάζει.

Η μυρωδιά αυτή δεν οφείλεται σε ουσίες του εδάφους αλλά στο αέριο όζον, το οποίο παράγεται από την επίδραση των κεραυνών στο οξυγόνο της ατμόσφαιρας.

Το όζον, εξάλλου, παίρνει το όνομά του από την ελληνική λέξη «όζει» που σημαίνει μυρίζει.

Βαγγέλης Πρατικάκης
Newsroom ΔΟΛ

Τρίτη 6 Ιανουαρίου 2015

Οι πρωτεΐνες των κυττάρων μπορούν να συναρμολογούνται χωρίς οδηγίες από το γενετικό υλικό



Ουάσινγκτον 
Μια ασυνήθιστη πρωτεΐνη που υπάρχει στους περισσότερους οργανισμούς, από τον άνθρωπο μέχρι τη μαγιά, πηγαίνει κόντρα σε ένα βασικό δόγμα της μοριακής βιολογίας, καθώς δείχνει ότι οι πρωτεΐνες των κυττάρων μπορούν να συναρμολογούνται χωρίς οδηγίες από το γενετικό υλικό.

«Η αναπάντεχη αυτή ανακάλυψη δείχνει πόσο ατελής παραμένει η κατανόηση της βιολογίας» σχολιάζει ο Πίτερ Σεν, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Πανεπιστημίου της Γιούτα και πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης στο περιοδικό Science. «Η φύση μπορεί να κάνει περισσότερα από ό,τι συνειδητοποιούσαμε».

Γραμμή παραγωγής

Τα κύτταρα λειτουργούν σαν μεγάλα εργοστάσια στα οποία το DNA δίνει οδηγίες για την κατασκευή πρωτεϊνών -μεγάλων μορίων που αναλαμβάνουν στη συνέχεια τις περισσότερες λειτουργίες της κυτταρικής μηχανής.

Οι πρωτεΐνες είναι ουσιαστικά μακριές αλυσίδες από μόρια που ονομάζονται αμινοξέα. Για να συναρμολογηθεί αυτή η αλυσίδα, οι γενετικές οδηγίες διαβιβάζονται στα ριβοσώματα, γραμμές παραγωγής που αναλαμβάνουν να ενώσουν στην κατάλληλη σειρά τα κατάλληλα αμινοξέα.

Η πρωτεΐνη Rqc2 διαψεύδει τώρα αυτόν τον κανόνα, αφού μπορεί να συνδέει αμινοξέα χωρίς να λαμβάνει οδηγίες από το DNA ή από τον αγγελιοφόρο του, το λεγόμενο mRNA.

Ποιοτικός έλεγχος

H Rqc2, η οποία φαίνεται ότι υπάρχει σε πολλούς ή και σε όλους τους ευκαρυωτικούς οργανισμούς, αποτελεί μέρος του «συμπλόκου ελέγχου ποιότητας», μιας μεγάλης δομής που συνδέεται στα ριβοσώματα και ελέγχει αν η παραγωγή προχωρά ομαλά.

Στην περίπτωση προβλήματος, ολόκληρο το ριβόσωμα αποσυναρμολογείται, οι οδηγίες του DNA διαγράφονται, και η ελαττωματική πρωτεΐνη οδηγείται προς καταστροφή.

Η πρωτεΐνη Rqc2 έχει ασυνήθιστο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Πριν σταλεί για ανακύκλωση η ελαττωματική πρωτεΐνη, η Rqc2 λέει στο ριβόσωμα να προσθέσει μια μακριά «ουρά» από τα αμινοξέα αλανίνη και θρεονίνη, συνδεδεμένα σε τυχαία σειρά.



Οι διαδικασίες

Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι διαδικασίες αυτές -η ανακύκλωση ελαττωματικών πρωτεϊνών και ο έλεγχος του ριβοσώματος- ενδέχεται να είναι προβληματικές σε νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ και η μυατροφική πλάγια σκλήρυνση.

«Υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες εφαρμογές αυτής της μελέτης και καμία από αυτές δεν θα είχε καταστεί εφικτή αν δεν ακολουθούσαμε την περιέργειά μας» λέει ο Ον Μπράντμαν του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Οι ερευνητές αποφάσισαν να εξετάσουν το ασυνήθιστο φαινόμενο όταν είδαν τις ουρές αλανίνης και θρεονίνης σε κατεψυγμένα κύτταρα που εξετάζονταν στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο.

Χρειάστηκε όμως εκτεταμένη βιοχημική ανάλυση για να επιβεβαιωθούν οι τραβηγμένες υποψίες. Κλειδί ήταν η διαπίστωση ότι το σύμπλοκο του ριβοσώματος και της Rqc2 μπορεί να συνδέεται με μόρια tRNA, τα οποία φέρνουν αμινοξέα στη γραμμή παραγωγής. Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα μόνα tRNA που συνδέονται στο σύμπλοκο είναι αυτά που μεταφέρουν αλανίνη και θρεονίνη. Επιπλέον, οι ερευνητές είδαν τις ουρές αλανίνης και θρεονίνης να προστίθενται στις ελαττωματικές πρωτεΐνες.

Επόμενο βήμα για τους ερευνητές είναι να προσδιορίσουν σε ποιους οργανισμούς εφαρμόζεται αυτή η διαδικασία και, το κυριότερο, τι συμβαίνει στο κύτταρο όταν η Rqc2 παύει να λειτουργεί. Θα είναι σίγουρα μια δύσκολη δουλειά, αφού το εργοστάσιο των κυττάρων αποδεικνύεται πιο περίπλοκο από ό,τι νομίζαμε.

Το γεγονός ότι μια πρωτεΐνη επεμβαίνει στην αλληλουχία μιας άλλης πρωτεΐνης παραβιάζει το δόγμα της μοριακής βιολογίας για τη ροή της πληροφορίας στα κύτταρα. Παραμένει ωστόσο ασαφές σε τι αποσκοπεί η παρέμβαση της Rqc2. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι η ουρά αλανίνης και θρεονίνης λειτουργεί σαν ταμπέλα που λέει ότι η ελαττωματική πρωτεΐνη πρέπει να καταστραφεί. Μια άλλη εξήγηση είναι ότι η προσθήκη της ουράς είναι μέρος ενός τεστ για τη σωστή λειτουργία του ριβοσώματος.

"Το Βήμα"